Tetee Taulelea i Moliaga o le Talape Fale ma le Gaoi

0
1057

Sa faagasolo i le vaiaso nei le faamasinoga o ni alii talavou se toafa o loo tuuaia i le talepe fale ma le gaoi.

O nei alii talavou o loo tulai ai le tamaitai loia ia Unasa Iuni Sapolu, ma o loo teena o latou moliaga ma faapea mai i latou nei, na fasi i latou e leoleo ma fa’afefe i latou e faia fa’amatalaga tusitusia i le taimi na suesueina ai lenei mataupu.

O tolaulauga o le Faamasinoga na taua ai, e o’o atu i le 10 maota ma laoa i Nuu-Fou na aafia i faiga fa’asolitulafono o le talepe fale ma le gaoi atoa ai ma le fa’aleagaina o meatotino o loo tuuaia ai nei taulelea. 

O i latou nei e aofia ai Faialaga Levi, o se tasi ua tele naua ona moliaga i le talepefale ma o loo tuuaia e faapea o ia lea na te taitaia soligatulafono faapea.

O le isi toatolu, o Fa’aletatau Fonoti Maseiga ma le auso ia Faafetai ma Taumafai Malua.

E 36 le aofai o moliaga faasaga i nei taulelea, ma e 21 le aofai o molimau a le itu a leoleo na valaauina i le iloiloga o lenei mataupu i luma o lana Afioga i le Faamasino ia Tafaoimalo Leilani Tuala-Warren. 

I tolaulauga o le faamasinoga na faasolo mai ai ē na aafia, ma māua ai i a latou faamatalaga, o le tele o nei maota sa osofa’ia i taimi e le o iai nisi i le fale, poo le taimi foi o le po ao tofafa i latou.

Sa tulai ai lē sa avea ma sui iloga o le Manu Samoa, sa avea ma Kapeteni o le Ta’ito’afitu ia Lolo Lui, e fa’amatala tulaga o meatotino na gaoia mai i lona maota i le aso 18 o le masina o Aperila o le tausaga e 2018.

Sui iloga o le Manu Samoa sa ia kapetenia le Taitoafitu, Lolo Lui.

Sa ia taua, na’o lona uso la’ititi sa i lo la fale ae o ia ma lona to’alua ma le la fanau, na malaga i Moata’a e asi ona matua.

O le taeao o le aso na soso’o ai na fa’ato’a iloa ai e lona uso atoa ma i la’ua ua fa’aleagaina atoa le pa uaea lea e si’o ai le la fale. Ua o’oti e le tagata mai lava i le pito i lalo se’ia tau lava i le pito i luga o le pa.

Na o’o atu tagata nei ma ave fa’agaoi sipika ma le telefoni a lona uso a’o lo’o moe, atoa ai ma ni se’evae lakapi, o ofu koleni atoa ai ma uila vili vae a si ana fanau na i le fale ta’avale.

O le isi alii na a’afia e suafa ia Tasi Pritchard e fa’apea, o le fale a si ona tuafafine Faletua ma si ona to’alua Faife’au o lo’o tu’u mai ia te ia le va’aiga ma o lea fale o lo’o i Nu’u Fou.

O se tulaga na fa’ate’ia ai o ia ina ua logo atu e nisi o le Ekalesia e tua’oi ma le fale lenei, le tulaga ua o’o iai le pa uaea o lo’o si’o ai le fale, ua fa’aleagaina ma o’oti e se tagata mai lava i le pito i lalo se’ia o’o i le pito i luga.

O meatotino na to’esea e aofia ai se pusa’aisa ta’atia, o se iliafi, 8 ie toga tetele, 5 tasegi ipu, ma se fagu fa’amanogi tama’ita’i.

O fale uma lava nei e 10 na molimau tagata e anaina nei fale, e fa’aleagaina uma lava pa uaea o lo’o si’o ai o latou fale atoa ai ma faitoto’a pito i tua, ma molimauina o le tele foi o nei fale e fa’atino ai nei gaioiga e lē o iai ni tagata o iai, po o momoe foi tagata i lea taimi.

Sa tā’ua e le alii leoleo na su’esu’eaina lenei mata’upu, le Susuga ia Masaniai Momoe, o le tele o nei meatotino e lē o mafai ona toe maua mai. Ae o nisi o meatotino, sa maua atu o loo ia i latou nei o loo aafia.

I le molimau a Momoe na ia faitauina ai ni fa’amatalaga tusitusia a alii e to’atolu o lo’o tu’ua’ia ia Taumafai Malua, Fa’afetai Malua ma Fa’aletatau Maseiga. O le alii e to’afa iai ia Faialaga Levi, e le’i fia mana’o e fai sana fa’amatalaga tusitusia i leoleo i le aso na taofia atu ai.

O nei faamatalaga tusitusia o loo teena e i latou ua molia, ma latou faapea mai, na fasi i latou e leoleo ma fa’afefe i latou e faia nei fa’amatalaga tusitusia e pei ona faitauina e le alii sa avea ma leoleo ia Momoe. O Momoe ua faigaluega nei mo le Samoa Victim Support Group.

Na iloa i nei fa’amatalaga tusitusia e le’o le fa’ato’a taofia atu ai lea ma molia i latou i tu’ua’iga ma moliaga o le talepe fale ma le gaoi. 

Ina ua molimau le Alii leoleo ia Masinai Momoe, sa ia faitauina ai le faamatalaga tusitusia a Faaletatau Maseiga. O loo faapea ai o latou ma isi alii e to’atolu o lo’o molia, na faia ni a latou taupulepulega e osofa’ia se fale i Nu’u-Fou i le tausaga 2016, i le va o le aso 1 o Iulai se’ia o’o i le aso 31 o Iulai.

O lenei fale e i Nu’u-Fou sa latou o’otiina le pa na si’o ai, ma osofa’ia loa le fale e ala i le ave fa’agaoi o se TV Samsung, tasi se seti la’au pese, tasi le moa vao, tasi se ogaumu kesi matalua. Sa faapea mai le Alii leoleo, a tu’ufa’atasi mea na gaoia e $11,200 se tau faatusa.  

I le faamatalaga tusitusia a Fa’aletatau na fofogaina e Momoe, o loo tā’ua ai, o ia e laititi e na’o le 17 ona tausaga ma e le’i iai sona mafaufau e na te fa’atinoina nei gaioiga fa’apenei, peita’i ua fai atu lava ua manaia, lea ua le mafai ai ona toe tu’u. 

Sa fofolaina foi e lea Alii leoleo le faamatalaga tusitusia a Taumafai Malua lea na ia fa’aalia ai so’o se taimi lava e latou te fa’atino ai nei gaioiga, e mafaufau lava i lana fanau e to’alua ma o le sese lava o tagata e pipi’i iai lea ua mafua ai ona a’afia i nei soligatulafono.

O le alii foi o Fa’afetai Malua o le mau lava foi lea e tasi; na ia fa’atino nei faiga ona ua fai atu lava ua manaia, ma e maua ai lava nai mea aoga.

Peitai ina ua molimau Fa’afetai Malua, na ia te’ena ai tu’ua’iga uma nei fa’asaga ia i latou ae le gata i lea sa ta’ua ai na fasi i latou e leoleo ma fa’afefe i latou e faia fa’amatalaga tusitusia e pei ona faitauina e le alii sa avea ma leoleo ia Momoe.

O le aso 22 o le masina fou lea ua tolopo ai e le afioga i le Fa’amasino ia Tafaoimalo Leilani Tuala Warren lenei mata’upu e faia ai fa’afinauga mulimuli a loia (final submissions) ma iloa ai se aso e lauina ai le i’uga o lenei faamasinoga.

O le tama’ita’i loia ia Fuifui Ioane lea o loo tulai mo le itu a leoleo ae o Unasa Iuni Sapolu o lo’o tula’i mo i latou uma nei e to’afa.


Marieta H Ilalio