
Saunoaga a le Afioga i le Minisita o Tupe e momoli le Tala Faaopoopo Muamua o le Tupe 2021/2022.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai ma Sui mamalu o le Palemene avea ia lenei avanoa ou te fa’afeiloai atu ma fa’atalofa atu ai i lau Afioga i le Fofoga Fetalai o le Fono Aoao Faitulafono o Samoa.
Ou te fa’atalofa atu foi i le Afioga i le Tamaitai Palemia o Samoa, le Afioga i le Sui Palemia ma le mamalu o Minisita o le Kapeneta ma Minisita Lagolago.
Faafeiloai atu ma fa’atalofa atu i le Taitai o le Itu Agai, o le Sui Taitai ma la outou Vaega Faaupufai faapea Sui usufono uma o le Palemene o Samoa.
Le tapuaiga mamalu o le Afioga i le Ao Mamalu o le Malo ma lau Masiofo aemaise o le Afioga i le Sui o le Fono a Sui Tofia.
Le tapuaiga o le Afioga o le Faamasino Sili ma le mamalu o le Faamasinoga.
Ou te fa’apa’i atu foi ile faafofoga tapuai mai o si o tatou atunuu Samoa aoao i ou mamalu faaletalalelei, mamalu faaleatunuu ma ou mamalu faalemalo. Tulouna ia. E le faagaloina foi tapuaiga a o tatou aiga i le Motu i Sasae aua Tutuila ma Manua. Tainane le tapuai mamao mai i le paia ma le mamalu o Samoa o loo alala ma papa aao i atunuu e mamao. Poo fea lava le tafa o le lalolagi o loo e tapuai mai ai ma tautua si o tatou atunuu ma le Malo. Ofo alofa ma ou faatalofa atu. Ia mālie i lo’u gutu upu o lau Tulafono. Aua e tupu olaola le tagata amiotonu. Pe ou te savali foi i le mailei a lē faimanu, ou te malu lava i le paolo o lou ofutele.
Ua tõ-ao le fale o le tautai i Vasa ua lalama le valaau ole a fa’aa’e ae mata’i e le taliuta ataata o galu fati ma galu pu’e. Ae se’i tõfaõ le fa’atamasoaliiga i aao ole tauola. Ua agai ina tafamū tafailagi o Si’uolefanua. O le a faaifo i mauga le galuega a le Alii seu. Ua faalava foi le Too ole Tula. Ae tali mālie le tapuaiga a fuesina. O loo tatou fa’atalitali atu i le aso na valoia e le Evagelia o Ioane 1:1 Sa i le Atua le upu. O le Atua foi le upu ma o loo tatou faatali ai i le aso e liutino ai le upu. O ia o le Tupu, O le Alii, O le Fa’aao o Malo uma, O le Faipule, O le Atua malosi ma le Alii o le Filemu.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai, o le mau tuufaasolo a Samoa pe a tapena le faasoaina o lona tamaoaiga anamua.
E tapena uma le uluai seleselega o mea lelei ua ia maua i ona lima. Pe mai le vao. Pe mai le sami. Po o manu felelei foi o le lagi.
Ona faapea lea o le tala a le Matai i lona ‘au aiga. Ia auau uma mai maa ma mea ua maua.
O le mea sili ua tatou faasoa feiloai.
Faasoa fesilafa’i ma faasoa fealolofaa’i. Pe lava. Pe le au. O lea ua tatou matitiva fesaga’i. O a mea ua maua. Viia le Atua i lana foai mo Samoa i lenei taimi.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai ma Sui mamalu o le Palemene,
Ou te tulai atu ma le agaga faaaloalo, e tuuina atu i luma o le Laulau a Fono a le
Palemene le Tala Faatatau Faaopo’opo Muamua o le Tupe mo le Tausaga Faaletupe
2021/2022 o lo’o faagasolo nei.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai,
Ua tatou oo mai nei ile afa tausaga o lenei tausaga faaletupe. O le tausaga faaletupe muamua foi lenei o le faiga malo a le Faatuatua ile Atua Samoa ua Tasi.
Ua tatou molimauina o se tausaga faaletupe lenei ua pito sili ona faigata mo si o tatou atunu’u ona o vaega nei: (i) O loo sosolo faaafi pea le faamai ole Koviti-19 i atunuu ole lalolagi, ona o lea mafuaaga ua savali nei le 21 masina talu ona tapunia femalagaiga faa-va-o-malo ma le malaga mai o tagata tafafao, ma o se tulaga ua aafia tele ai alamanuia masani sa faalagolago tele iai le Vaega o Tagata tafafao mai atunuu I fafo.
(ii) O le tausaga foi lenei ua faatino ai le fesuiaiga o le faigamalo ina ua maea lana
faiga palota ia Aperila 2021.
E tele ma anoanoai luitau o lenei faiga malaga ae talitonu o loo tapasā pea le tatou folauga e le Tama ile Lagi. O loo malu puipuia pea si o tatou atunuu mai le oo mai ole faamai ole Koviti-19. Ae le gata i lea, o loo sosolo pea le folauga a le tatou Malo ile Faavae Autu ole Tala Autu ole Tupe 2021/22 lea sa pasiaina ia Setema 2021.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai,
I le masina o Setema 2021, na tu’uina atu ai ile laulauafono a le Palemene le Tala Fa’atatau Autu o Tupe a le Malo mo le tausaga 2021/2022 ma ou te fiafia e fa’ailoa atu, o lo’o fa’agasolo lelei pea le fa’atinoina o polokalame ma galuega e pei ona pasia e le Palemene.E fiafia e faailoa atu, i totonu ole fa (4) masina talu ona pasia le Tala ole Tupe Autu, ua amata ona fa’atino polokalame fesoasoani mo vaega o loo aafia ona ole pa’u o loo iai le tamaoaiga ona o tapu mo le faamai o le Koviti-19. E le o malolo lau faigamalo talu ona se’e atu ile foe ma e viia ai pea lo tatou Tama ile Lagi ona o ana faamanuiaga ia Samoa e oo mai lava i lenei aso.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai,
O lenei Tala Fa’atatau Fa’aopopo Muamua o le Tupe, o lo’o taumafai lava e fetu’una’i ma toe fa’asoa nisi o vaegatupe faaagaga a le Malo aua le fa’atinoina o nisi o atina’e taua.
Lau Afioga ile Fofoga Fetalai,
Ou te fiafia e fa’ailoa atu, e ui i talosaga faaopopo o le a folasia atu, o lo’o iai le fa’amoemoe o le a tu’uitiitia le fa’asiliga o Tupe Alu a le Malo nai lo ana Tupe Maua i lalo o lenei Tala Fa’atatau Fa’aopopo Muamua o le Tupe mai ile 2.5% ile 2.4% o le tamaoaiga.
O lenei aotelega, o lo’o atagia ai le naunauta’iga a le faigamalo ina ia iloilo ma toe fetu’una’i nisi o vaegatupe ua faamautuina e mafai ona faaopopo pe faaitiitia mo le faatupeina o nisi o atinae o loo fuafuaina le faatinoina e tusa ai ma fuafuaga ma
le faamuamua a le Malo.
Tala Faatatau Faaopo’opo Muamua o le Tupe:
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai,
O se otootoga lenei o vaega autu o lenei Tala Faatatau Faaopo’opo Muamua o le Tupe mo le tausaga faaletupe 2021/2022.
O le aotelega o tupe alu faaopo’opo e tusa ma le $21,854,071 ma e fa’atupeina mai le $19,472,807 o Tupe Faameaalofa mai Fafo ma le $4,671,359 o vaegatupe toe fetu’unai mai Tupe Alu faaagaga a Matagaluega talafeagai.
O nisi nei o Matagaluega ua toe fetu’unai a latou Tupe Alu:
1. Matagaluega o Fa’ato’aga ma Faiga Faiva – ($320,000)
O nei vaegatupe ua mafai ona fa’asaoina mai ina ua toe iloiloina le fa’atinoga o le Fa’aaliga o Fa’ato’aga mo lenei tausaga fa’aletupe lea ua se’e atu ai e lagolago ma toe una’ia talomua i nu’u ta’itasi.
2. Matagaluega o Tupe – ($4,200,000)
O nisi nei o sao a le Malo i nisi o ana atina’e tetele ua mafai ona toe fetu’una’i e tusa ai ma fa’atalatalanoaga ma pa’aga masani a le Malo mai fafo ma o lo’o fa’atupeina mai i lalo o le Tala ile Tupe a le Matagaluega o Tupe e pei ona masani
ai: Nofoaga mo Tane Suauu ($200,000)
O lenei atina’e fa’atupeina e le Fa’alapotopotoga o Atunu’u o lo’o gaosi ai le Suauu (OPEC) ma o lo’o fa’atalanoaina ile taimi nei le lē toe fa’aauauina. A o faia nei tulaga ua tu’uitiitia le sao a le Malo e talia ai le taunu’uga o fa’atalatalanoaga mo le isi vaega o lenei atina’e; Poloketi mo le Fa’aleleia o Feso’ota’iga ($550,000)
O le sao a le Malo mo lenei poloketi ua tu’uitiitia e fua lea i luga o galuega o lo’o fuafuaina mo masina o lo’o totoe o lenei tausaga fa’aletupe; Tupe fa’aagaga mo Tiute i luga o Poloketi a le Malo – $1,500,000 Tupe fa’aagaga mo Lafoga i luga o Poloketi a le Malo – $1,600,000
O nei tupe fa’aagaga e fua i luga o le fa’ata’atiaga o galuega fa’atino fuafuaina ma ua iloilo nei ma toe fetu’una’i ma tu’uitiitia ai vaegatupe e ono mo’omia mo nei tupe alu; Poloketi a le ADB mo le fa’aleleia o le Auala – $350,000
Ua fetu’una’i lenei atina’e e fua i luga o galuega e mafai ona fa’atino i totonu o le tausaga fa’aletupe nei ma ua tu’uitiitia nei e tusa ai ma polokalame o galuega ua fa’ata’oto nei mo masina o lo’o totoe;
3. Matagaluega o Puna’oa Fa’alenatura ma le Siosiomaga – ($71,359)
O nei vaegatupe e mo auaunaga lautele e lagolagoina ai vaega ta’itasi a le Matagaluega ma ua tu’uitiitia ma toe fetu’una’i ,ina ia mafai ona fa’ase’e atu ile Vaega o lo’o tautuaina ai le Ofisa a le Afioga ile Minisita e pei ona masani ai;
4. Ofisa o le Fono Aoao Faitulafono – ($80,000)
O nei vaegatupe ua mafai ona fa’asaoina mai i galuega a le Ofisa o le Fono mo Polokalame fa’alea’oa’oga ma ua fa’ase’e mai e toe fetu’una’i aua nisi o galuega o lo’o ave iai le fa’amuamua.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai, o le a ou otootoina atu loa Tupe Alu Faaopo’opo e $21,854,071 tala ma e aofia ai vaega nei:
1) Tupe Alu Faatulafono $1,601,587
O nei vaegatupe e toe fa’aola ai tupe faaagaga mo totogi o sui mamalu uma o le Palemene Lona XVII lea sa fa’aaoga e fa’atupe ai le totogiina o sui mamalu uma amata mai ile masina o Aperila ma Me o le tausaga fa’aletupe ua mavae;
2) Matagaluega o Fa’ato’aga ma Faiga Faiva $320,000
O lenei aofa’iga o le a fa’atupeina ai ni atina’e ma polokalame fa’atāuaina a le
Matagaluega e aofia ai:
$120,000 mo le Poloketi mo le Atina’e o Fa’atao’aga Laiti
O nei vaegatupe e faamoemoe o le a fausia ai se fale gaosi meaai manu
(feedmill), faalelei ai le fale e nonofo ai le aufaigaluega fa’atasi ai ma
le fale e teu ai meafaigaluega. E faamoemoe a lava le seleni e
fa’apipi’i ai ma se masini e fa’asoaina le eletise (transformer).
$200,000 Fale Teu Oloa
O lo’o iai le fuafuaga a le Matagaluega e toe fa’alelei atoa ma
fa’atotoga lelei le fale teu oloa i Salelologa (pack house) aua le
mamalu o le au faifaatoaga i Salafai. O lenei fale e mafai ona tapena ma teu lelei ai uma fua o fa’a’ele’eleaga mo le auina atu i atunu’u i
fafo.
3) Matagaluega o Pisinisi ma Alamanuia SAT$20,000
O loo faagasolo le toe iloiloina e le Malo o le faamatuuina atu o nei fesoasoani mo
Asosi. Ae mo le taimi nei, o nisi nei o vaega o le a tuuina atu iai le fesoasoani a le
Malo aua le atinaeina o tagata faigaluega e aofia ai – Samoa Workers’ Congress,
Samoa Nurses Association, Samoa Seafarers and Maritime Association ma le Public
Service Association.
4) Matagaluega o Tupe SAT$4,339,713
$7,918 mo le Fetu’una’iga o Totogi o nisi o le Aufaigaluega
E tusa ai ma le fa’amaoniga a le PSC e iai nisi avanoa faigaluega ofisa a
le Matagaluega ua fetu’una’i nei totogi ina ia o gatasi ma tiute ma
galuega o lo’o fa’atinoina ile taimi nei.
$830,402 Lisi mo le Fale o lo’o Fa’aaogaina mo le Faatauina o Oloa
tau Fa’ato’aga i Otahuhu i Niu Sila
O nei vaegatupe e totogiina ai le vaegatupe a le Fa’alapotopotoga o
Fa’alavelave Tutupu Fa’afuase’i (po’o le ACC) mo le fa’atauina o le
fanua i Otahuhu i Niu Sila lea o lo’o fa’atinoina le fa’atauina mo fua o
fa’aeleeleaga auina atu mai Samoa. O le toe totogiina atu o le ACC o
lo’o fa’atinoina fa’alisi ma o lo’o togitogi ta’i masina. O nei vaegatupe
o lo’o aofia ai masina o le tausaga fa’aletupe ua tuana’i i totonu o nei
vaegatupe e tusa ai ma le maliega na sainia ma le ACC.
$150,000 Polokalame mo le Atinaeina o Faalapotopotoga ma Nu’u
(CSSP)
$3,149,239 Polokalame mo le Atina’e o Uafu
150,000 Polokalame Fesoasoani a le ADB aua le faamalosia o Tui
Puipui O nei vaegatupe o le sao a le Malo i poloketi nei e tusa ai ma taunu’uga
o fa’atalatalanoaga sa fa’atinoina ma pa’aga masani a le Malo.
$52,154 Maintenance Fees for Commonwealth Secretariat Debt
Management
O lenei vaegatupe o se tupe totogi fuapauina i luga o polokalame o lo’o
fesoasoani ai ile mataituina o nonogatupe ma aitalafu a le Malo.
5) Matagaluega o le Va-i-Fafo ma Fefa’ataua’iga $516,129
$320,000 mo Ta’avale mo Malo fa’aaloalogia 1
O nei ta’avale sa fa’amoemoe e fa’atupeina mai ile Tala Faatatau
Faaopopo Lona Lua o le Tupe 2020/21 ae peita’i talu ai le tuai ono
tauaofia le fonotaga a le Palemene, na faapafala ai loa le Tala
Faaopopo Lona Lua ae tapena lelei na o le Tala Faatatau Autu 2021/22.
O nei taavale e faamoemoe e teumalu ma vaavaai lelei e le
Matagaluega aua ni taligamalo a le Malo o Samoa mo malo faaaloalogia
mai isi atunu’u e aofia ai ta’ita’i o Malo ma fa’auluuluga o
Fa’alapotopotoga eseese a le lalolagi.
$13,879 Avanoa faigaluega mo se Kalaka a le Loia a le
Matagaluega
O nei vaegatupe e aofia ai le totogi mo na o masina o lo’o totoe ile
tausaga fa’aletupe o lo’o fa’agasolo nei;
$182,250 mo le Failautusi Muamua ile Ofisa a le Malo o Samoa i
Canberra Ausetalia
E fa’amoemoe o se aso lata mai o le a amata tapena ai lē ua tofia i
lenei avanoa ma o vaegatupe ua fa’atatauina o le a fesoasoani i le
1 O lenei aofa’iga e aofia ai ma lafoga. O le aofa’iga e $278,261 o lo’o auina atu i le Pepa Fa’apipi’i o le Tulafono
Taufa’aofi e le o aofia ai lafoga.
fa’amautuina o le sui o Samoa ma lona aiga ile Ofisa a le Malo i
Canberra Ausetalia.
6) Matagaluega o Punaoa Fa’anatura ma le Siosiomaga $493,719
O nei vaegatupe o le a toe fa’avaeina ai le Ofisa mo le Afioga ile Minisita lea sa i
lalo o le va’ava’aiga a le Afioga ile Palemia ma o lo’o aofia ai totogi a le
aufaigaluega, galuega fa’atino ma le fa’atauina o aseta e mo’omia aua le
fa’atinoina o galuega a le aufaigaluega a le Minisita.
7) Matagaluega a Leoleo ma Fale Puipui $480,410
O nei vaegatupe e fa’amoemoe o le a fausiaina ai se pa e si’o ma malu ai le fanua
o lo’o fuafuaina mo le Ofisa tutotonu a le Matagaluega i Salelologa.
8) Matagaluega o Galuega, Fela’ua’iga ma Atina’e Tetele $4,100,000
$100,000 Galuega e Avea ai ma Sui ole Malo: Street Addressing
O lenei poloketi mo le fa’aigoaina o auala ma le fa’anumeraina o
maota ile atunu’u lo’o fa’agasolo pea ma e aofia ai ni tagata faigaluega
ma ni masini fa’apitoa e fa’atino ai galuega a le Matagaluega;
$2,000,000 Galuega Faatino Tuuina Atu i isi Vaega poo le
Community Service Obligation (CSO): Pulega o le Suavai
O nei vaegatupe e tu’uina atu ile Pulega ole Suavai e fesoasoani ai ile
fa’atinoina o nisi o galuega faaopopo mo le taiina ole suavai mo nisi o
nu’u ma alalafaga i tua e le mafai e le Pulega ona faatupeina atoa ma
e manaomia ai le fesoasoani a le Malo,
$2,000,000 Galuega Faatino Tuuina Atu i isi Vaega poo le CSO:
Pulega o Malosi’aga Tau Eletise O lenei vaegatupe o le a tu’uina atu e fesoasoani ai i nisi o atina’e fuafuaina a le Pulega o Malosiaga Tau Eletise ina ia fa’aoo atu le eletise i nisi o nuu ma afioaga e le mafai ona faatupeina atoa e le Pulega ma e manaomia ai pea le fesoasoani a le Malo,
9) Ofisa o le Failautusi o le Fono Aoao Faitulafono SAT$80,000
O nei talosaga o lo’o mafai ona fa’atupeina atoa ile toe fetu’una’iga o vaegatupe
faaagaga mai Galuega, e Avea ai ma Sui o le Malo a le Ofisa o le Fono mo
Polokalame Faa-Palemene (Aoaoga ma Sootaga ma Tagata Lautele).
$35,000 Galuega Fa’atino: Auaunaga ile Ofisa o le Failautusi o le
Fono
O nei vaegatupe e faatupe ai galuega faatino aua fonotaga a le
Palemene o loo totoe mo le tausaga faaletupe nei. O nei tupe
fa’atatauina i tausaga ta’itasi e fua lava i luga o le umi o fonotaga a le
Palemene fa’atasi ai ma tulaga e ono mo’omia ma e fesuisuia’i lava i
tausaga ta’itasi;
$45,000 Galuega Fa’atino: Auaunaga a le Ofisa o le Maota ma
Taualumaga
O nei vaegatupe e toe faaola ai vaegatupe sa faaaogaina e faaatoa ai le
tau o le taavale mo le Taitai o le Itu Agai e tusa ai ma le finagalo a le
Kapeneta i luga o lenei lava mataupu.
Poloketi e faatupe i Tupe Faameaalofa mai Paaga e $9,902,513 mo vaega nei;
1) Atina’e mo nu’u, agafesootai ma faigapaaga ma faalapotopotoga i tua atu o
le Malo: o Polokalame i Nu’u ma Alalafaga mo le Taofia o Sauaga i Totonu o Aiga
– $50,770;
2) Vaega Maoti o Fa’ato’aga ma Faiga Faiva:
O Polokalame mo le Malu Puipuia o Itu’aiga Niu o lo’o Fa’avaeina ile Lisi La’au O oPuipuia a le Pasefika – $26,099 o Polokalame mo le Puipuia ma le Toe Totōina o Niu aua le Soifua Manuia i totonu o le Pasefika – $46,523 o Polokalame mo le Siitia o Tupe Fa’afaigaluegaina aua le Atina’eina o
le Niu – SAT$18,438
3) Vaega Maoti mo Pisinisi, Alamanuia ma Fefa’ataua’iga:
o Fesoasoani mo se Su’esu’ega i luga o le Fa’afaigaluegaina o le Fanau
laiti – $101,541
4) Vaega Maoti o le Siosiomaga
o Tu’ufa’atasia o le Lipoti Lona 4 i luga o le Malu Puipuia o nisi o
Puna’oa Faanatura o le Atunu’u – $88,848
5) Vaega Maoti o Tupe;
o Fesoasoani e tali atu ai i a’afiaga o le Faama’i o le Koviti 19 –
$9,570,294
Upu Faaiu:
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai ma le Mamalu o le Fono,
O loo galulue pea le tatou aufaigaluega ma le Malo ina ia faamuamua pea puipuiga
ole Koviti-19. E momoli atu ai lava le faamalo ia i latou uma o loo gafa pea ma le
faatinoina o lea pitolaau aemaise o le tatou aufaigaluega a le Soifua Maloloina,
Leoleo, Ofisa o Faalavelave Tutupu Faafuasei (NEOC) ma isi. E avea foi lenei
avanoa taua e tatalo atu ai ile mamalu ole tatou atunuu ina ia fai tui puipuia e lua
(2) ma usitaia lapataiga ma puipuiga o loo faalauiloa atu e le tatou ofisa ole NEOC
ma le Soifua Maloloina aua lava le puipuiga ole mamalu o le tatou atunuu mai le
pipisi ole faamai ole Koviti-19.
O loo sosolo pea le folauga a le faigamalo i le fa’avaa tau tupe sa fausiaina ai le
Tala ole Tupe Autu 2021/22. O le manatu maualuga ia nofo fealofani, saogalemu
ma ola saoloto tagata uma aemaise o le fuafuaga ina ia atinae nuu ma afioaga, ae
le gata i lea ia faasoasoa tatau le tamaoaiga ole tatou Malo aua le soifua manuia o
tagatanuu o Samoa e amata atu nei, taeao ma le lumanai.
Lau Afioga i le Fofoga Fetalai, faapea Sui Usufono o le Palemene.
Avea a’u e fai ma Sui o le Malo, e momoli atu ai moomooga alofa ma faamanuiaga
i lau Afioga i le Fofoga Fetalai, le mamalu o le Palemene nei aemaise le tapua’iga
a Samoa.Ia folau pea Samoa i le vaa o manū. Fulifaõ le vaa o mala. Tatou to’ai
taunuu ma faafeiloai atu le Kerisimasi fiafia ma se Tausaga fou manuia.
Soifua
(12)