“O le galuega faaleoleo e le mo na’o ali’i”

0
954

O Papalii Monalisa Tia’i Keti o se uluai tamaita’i Samoa lea ua ia ausia le tulaga maualuga i le matagaluega o leoleo e ala lea i le avea ma Sui Komesina.

Sa ia faailoa o ia sa ola a’e i le lotoa o le Kolisi o Papauta. O lona tama o se sa leoleo po i le lotoa a lea aoga, ma o se kamuta fo’i. Ua faasuafaina i le suafa matai o Papalii mai le aiga o lona tama i Sapapalii Savaii.

O le 2004 na amata galue ai i le matagaluega o leoleo ina ua maea mai lana aoga i le Iunivesite o Waikato i Niu Sila.

O Monalisa o lo’o ia umiaina faailoaga o le Masters in Transnational Crime ma le Bachelor of Science, ma o loo aoaoina foi i le taimi nei i le USP i Alafua mo le faailoga loia.

O ia o le lauga na aami, poo se tasi o malo fa’aaloalogia lea o le polokalame fa’amanatu o lenei tausaga mo le aso Faavaomalo mo Tamaita’i poo le International Womens Day.

O lea polokalame na tuufaatasia e le Matagaluega o Tina ma Tamaita’i, Manuia o Aiga Nuu ma Afioga ma Agafeso’ota’i atoa ai ma le lagolagosua iai o le UN Women, ma isi faalapotopotoga i le atunuu.

I lana folasaga na ia faailoa ai le galuega faaleoleo sa manatu le toetele o se galuega mo na’o alii peitai ua tele suiga i le matagaluega o leoleo, ona o le faataua o avanoa tutusa.

“I le atoa ai o le 50 tausaga talu ona galulue tamaitai i totonu o le matagaluega o leoleo i le tausaga ua mavae nei, na maitauina ai le siitia o le auaunaga e tuuina atu i le atunuu.”

“Ou te talitonu o lenei galuega e gafatia ona tauaveina e se tamaitai pe a iai le loto, pe a iai le naunautaiga, pe a iai foi le tinou,”

A’o se faafitauli o loo ia maitauina pea le faateteleina i totonu o Samoa, o le sauaina o tina ma tamaita’i.

“O se mataupu o loo faatupulaia pea lona faauluina mai i le matagaluega o leoleo ma faao’o atu ai i le faamasinoga, ae ou te talitonu o lenei faafitauli e mafai ona o tatou tutu faatasi e saili se fofo.”

O le aofaiga o tamaita’i o loo galulue i totonuo le matagaluega o leoleo e 174 tusa lea ma le 26% o le aofai o le aufaigaluega e 668 o le matagaluega o leoleo o loo iai nei.

O le pulega o le matagaluega e na o le toatolu; o le Afioga i le Komesina o Leoleo ia Su’a Fuiavailiili Egon Keil, ma tamaita’i e toalua.

“O lona uiga o le tele o taimi o le fautuaga e tuuina atu i le alii komesina e mai lea ia i maua o loo iai i le pulega.”

Sa faailoa e Monalisa o le galuega lenei seasea lava faamuamua e se tagata e iu mai i se iunivesite.

“E toatele nisi e iu mai iunivesite latou te le faamuamuaina lenei galuega, sa faapena foi a’u ina ua ou iu mai Niu Sila, o la’u miti lava ina ua iu mai le Kolisi o Samoa e fia avea a’u ma loia.”

Na ia taua e tele o luitau i le matagaluega o leoleo i le faatoa amata ai ona galue.

“E lei taliaina gofie fo’i e leoleo matutua le faaofi mai o leoleo laiti ia e iu mai Iunivesite pei o a’u, o le toatele lava i le masani mai le talafaasolopito o le matagaluega o leoleo, o le toatele o i latou e filifilia i lenei galuega e lei ausia le aoaoga faaiunivesite”.

O le galuega faaleoleo, e pei ua na’o se galuega e tua iai pe a le maua se galuega i isi matagaluega maualuluga a le Malo.

“O le ala lea na le faigofie ai ona talia suiga, e aofia ai ma le faafaigaluegaina o i latou sa iu mai Iunivesite.”

Sa fiafia le Sui Komesina e faasoa mai le tulaga faasolosolo lelei ua agai atu iai le matagaluega o leoleo i le taimi nei.


[starbox]